Чӑваш Енри ҫынсем тӗнче тетелӗпе усӑ курма пӗлеҫҫӗ-и? Росстат халӑх информаци технологийӗсемпе тата информаципе телекоммуникаци сечӗсемпе мӗнле усӑ курнине тишкернӗ.

Росстат пӗлтернӗ тӑрӑх, 2017 ҫулта Чӑваш Енре пурӑнакансен 66,8 проценчӗ тӗнче тетелне кӗнӗ. Анчах ҫынсем ку енӗпе ытлах палӑрсса каймаҫҫӗ – Чӑваш Ен танлаштарӑмра 85 регион хушшинче 83-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Ямал-Ненецк автономи округӗнче, Ханты-Манси автономи округӗнче пурӑнакансем те тӗнче тетелӗпе туслах мар.

Раҫҫйери ҫынсен 56 проценчӗ тӗнче тетелне смартфон урлӑ кӗрет. Ыттисем – компьютертан е ноутбукран.

«Тусӑмсем, сире валли кӑштах пуҫа ватмалли тӗслӗх... Ҫак кунсенче мӗн пур чӑваш тӗнчи чӑваш чӗлхи уявне паллӑ тума хатӗрленет... Вӑт ҫапла хисеплетпӗр эпир тӑван чӗлхене!!!», — тесе ҫырнӑ Фейсбукра Альбина Юрату сӑвӑҫ.

Хӑйӗн сӑмахне ҫирӗплетме вӑл йыхрав хутне вырнаҫтарнӑ. Сӑмахӗ унта илемлӗ вулакансен СССР халӑх артистки Вера Кузьмина ячӗллӗ регионсем хушшинчи конкурсӗ пирки пырать. Ӑна Чӑваш Енӗн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствипе Халӑх пултарулӑхӗн республикӑри центрӗ ирттерет иккен.

Альбина Юрату йыхраври йӑнӑшсене ручкӑпа чӗрмеленӗ те сӑн ӳкерсе тӗнче тетелне вырнаҫтарнӑ.

Тӗнле тетелӗнче анлӑ сарӑлнӑ «Травиан» браузерти вӑйӑра нумай пулмасть икӗ ҫӗнӗ халӑха кӗртнӗ — египтянсене тата хунсене. Аса илтеретпӗр — хунсем пирӗн халӑхӑн мӑн аслашшӗсем шутланаҫҫӗ. Вӗсен майлӑ выляс тесен «Travian: Fire and Sand» текен сервера суйласа илес пулать.

Хун халӑхӗн вӑйӑри уйрӑмлӑхӗсем: вӗсен юланутҫисем тата ухӑҫисем вӑйлӑ аталаннӑ, лаптӑка тӗпчес енӗпе те хунсем уйрӑмах палӑраҫҫӗ.

«Травиан» вӑйӑ браузерта вылямаллискер. Жанр тӗлӗшӗнчен вӑл стратеги шутланать — ялсене аталантармалла, суту-илӳ тумалла, ыттисемпе ҫапӑҫмалла. Унӑн пӗрремӗш версийӗ 2004 ҫулта тухнӑ. Вӑйӑна авалхи историпе ҫыхӑнтарса хатӗрленӗ. Малтанхи версинче галсем, германсем, римлянсем тата натарсем (шухӑшласа кӑларнӑ халӑх) пулнӑ. Вӑйӑ тӗнче тӗлӗнтермӗшне туса лартнипе вӗҫленет.

Хунсене тӗрлӗ стратегиллӗ вӑйӑсене кӗртесси анлӑ сарӑлса пырать. Унччен, аса илтерер, пирӗн мӑн аслашшӗсене Civilization вӑййа хушнӑччӗ.

«ДоступнаяМедицина.рф» (чӑв. Меллӗ медицина.рф) Чӑваш Енре пурӑнакан пӗр хӗрарӑмӑн ҫӑхавне пичетленӗ. Унта вӑл унӑн ашшӗ ӗҫлемен моргра икӗ кун выртнине пӗлтернӗ.

Вилнӗ ҫыннӑн хӗрӗ портала пӗлтернӗ тӑрӑх, полицейскисем унӑн ашшӗн виллине кастарма тесе Йӗпреҫ районӗнчи пульница ҫумӗнчи морга ӑсатнӑ.

Вилнин тӑванӗсем пакунлисем хушнине ӑша хывса ӑна хӑйсемех ҫитернӗ, вырӑна ҫитсен йышӑну уйрӑмӗнчен ҫара уҫҫи ыйтса илнӗ, морга кӗртсе хунӑ, кайран уҫҫа каялла парса хӑварнӑ.

Район пульницинчи морг ӗҫлеменнине патологоанатом вилнин тӑванӗсене тепӗр икӗ талӑкран ҫеҫ пӗлтернӗ иккен. Ҫакна илтсен вилнин тӑванӗсем хӑйсен ҫывӑх ҫыннине Йӗпреҫ районӗнчи пульница ҫумӗнчи моргран урӑх ҫӗре илсе кайнӑ.

Ҫапла ҫырнӑ «Контактра» халӑх тетелӗнчи «Киремет tv» ушкӑнра. «Наци телевиденийӗ уҫӑлсан савӑннӑччӗ — ҫур ҫул курнӑ хыҫҫӑн курма пӑрахрӑм — кичемлӗх! Наци радиовӗ уҫӑлсан - итлерӗм, Олег Прокопьев тухса кайсан — каллех кичемлӗх! Тӑван радио уҫӑлсан та савӑннӑччӗ — ҫур ҫул шанса пурӑнтӑм, малалла — кичемлӗх! «Киремет» ушкӑн уҫӑлсанах шанчӑк ҫуралнӑччӗ, хӑш-пӗр чӑваш эстрада юрӑҫисен тавракурӑмне куртӑм та — чӑваш пулас килми пулчӗ...», — чун ыратӑвӗ сисӗнет ҫак йӗркесенче.

Ҫак поста вулакансенчен пӗри, Наталья Корнеева, темӑна сӳтсе явнӑ май ҫапла ҫырса хунӑ: «Поэт-писательсем ҫинчен передача ертсе пыраҫҫӗ — пӗр интонаци, пӗр эмоци ҫук вӗт каласа параканӑн... Мӗнле пӑхмалла ҫавӑн пек чунсӑр передачӑсене...».

«Раҫҫей хаҫачӗн» порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, анлӑ сарӑлнӑ мессенджер Telegram чӑхӑмлама пуҫланӑ. Унпа усӑ куракансем ҫакна асӑрханӑ.

Мессенджер пуҫӗпех ӗҫлеме пӑрахман ахӑртнех. Унпа усӑ куракансем каланӑ тӑрӑх, ҫырусем пачах каймаҫҫӗ е питӗ вӑрахӑн каяҫҫӗ. Ҫакна Twitter-ти ҫырусем те ҫирӗплетеҫҫӗ.

Мессенджер япӑх ӗҫлеме пуҫланине паян, пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, асӑрханӑ. Кун пирки Раҫҫей ҫыннисем кӑна мар, Италири, Германири тата ытти ҫӗршыври ҫынсем те пӗлтереҫҫӗ.

Сӑмах май, ҫак мессенджера Раҫҫейре чарасси пирки унчченех хӗрӳ калаҫнӑччӗ. Ку тӗлӗшпе суд та пулнӑ, анчах ун чухне мессенджера хупма йышӑнман.

Патӑрьел районӗн прокуратури тӗнче тетелне мониторинг тунӑ чухне сиенлӗ сайт тупнӑ. ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫав сайтра вӗренӳ учрежденийӗн педагогне вӗлермелли 17 мел пирки ҫырса кӑтартнӑ.

Ҫак хӑрушӑ информаципе тӗнче тетелне кӗнӗ нумай ҫын паллашма пултарнӑ. Ҫав шутра – 18 ҫул тултарман ачасем те. Мӗншӗн тесен сайта кӗмешкӗн регистраци те, пароль те ыйтман.

Патӑрьел районӗн прокурорӗ сайта хупма ыйтса суда тавӑҫ тӑратнӑ. Суд материалсене пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн прокурорпа килӗшнӗ, сайтра вырнаҫтарнӑ информаци Раҫҫейре сарма юрӑхсӑр тесе палӑртнӑ.

Халӑх тетелӗсенче Шупашкарти тӳре-шара тата депутатсем Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗпе Наташа Королевӑпа юрланӑ кадр сарӑлнӑ. Юрлани ҫынна усал туни мар-ха.

«Чебоксары 24» портал та видеона вырнаҫтарнӑ, унта Раҫҫей эстрадин хӗрлӗ эрех бокалӗллӗ ҫӑлтӑрӗпе пуҫлӑхсемпе депутатсем «Жёлтые-е тюльпа-а-а-ны, вестники разлуки…» тесе ӗнӗрлеҫҫӗ.

Тулли сӗтел йӗри-тавра тӑрса тухнисене пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнчи «Сильный президент — сильная Россия» (чӑв. Вӑйлӑ президент — вӑйлӑ Раҫҫей) уяв концерчӗ хыҫҫӑнхи корпоративра ӳкерсе илнӗ пулас.

Маларах асӑннӑ порталта пуш уйӑхӗн 23-мӗшӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, ку фактпа хула администрацийӗнче тӗрӗслев ирттереҫҫӗ. Ку лару-тӑрура чи кӑсӑкли — кам тата мӗне кура видео ӳкерни, ӑна халӑх тетелне мӗншӗн вырнаҫтарни.

Камсен юррисене янӑратать «Тӑван радио»? Халӑх тетелӗсенчен пӗринчи эпир унчченхи хыпарсенчен пӗринче асӑннӑ «Киремет tv» ушкӑнра шӑп ҫак ыйту тавра пуҫ ватаҫҫӗ.

Постне вырӑсла ҫырнӑ-ха, ҫапах та эпир чӑвашла куҫарар: «Каллех Тӑван радио. Вырӑсла юрлакан, анчах Чӑваш Енре пурӑнакан юрӑҫсен ӑҫта каймалла?» — хурав шырать унта пӗри. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, «Тӑван радиора» ытти каналпа та янӑракан Раҫҫей поп-музыки нумай, анчах хамӑр патри авторсен сахал.

«Тӑван радион» музыка редакторӗ Петр Вунберов радиостанцин тӗп формачӗпе килӗшӳллӗн вӗсен музыка архивне чӑваш тата вырӑс поп-музыки ытларах кӗнине ӑнлантарнӑ. Рэп-юхӑмӗллисем сахал лекнӗрен юрӑҫа вӑл урӑх радиостанцисемпе ҫыхӑнма сӗннӗ.

«Киремет tv» вара «Тӑван радио» ют авторсен вырӑс рокне те, поп-рокне те ҫителӗклӗх янӑратать, хамӑрӑннисем валли вара вырӑн ҫук тесе ҫирӗплетет.

Халӑх тетелӗсенчен пӗринчи «Киремет tv» ушкӑнра концерт пуласси ҫинчен пӗлтернинче йӑнӑш кайнине сӳтсе яваҫҫӗ.

«Ҫак пӗр афишӑра кам миҫе йӑнӑш курать?» — тесе ҫырнӑ унта. Поста сӗнни виҫӗ йӑнӑш асӑрханине пӗлтерет.

Пӗр-пӗр саспалли сиксе юлнипе е саспаллисем вырӑнпа ылмашса ларнипе ҫыхӑннӑ йӑнӑш мар-мӗн унта. Юрӑҫсен хисеплӗ ятне тӗрӗс мар ҫырнӑ. Чӑвӑш Енӗн культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗсене: Сергей Кувшинова, Виталий Адюкова, Елена Османована — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ тесе ҫавӑрттарса хунӑ. «Ҫак йӑнӑшлӑ афишӑна тӗнче курмалла Инстаграма вырнаҫтарма та именмеҫҫӗ», — кӑмӑлсӑрланать пост хуҫи.

Йӑнӑша сӳтсе явма «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» редакторӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Алина Изман та хутшӑннӑ. Вӑл афиша пирки Кувшинов юрӑҫпа калаҫнӑ-мӗн. Хайхи юрӑҫ Петухова (вӑл камне пӗлместпӗр. — Т.Т.) ҫапла хатӗрленине пӗлтернӗ. «Халь вара вилмелле-и уншӑн? Маншӑн ҫавах: хуть заслуженный артист Америки тетӗр, хуть те мӗн ҫырччӑр», — хуравланӑ иккен хаҫатҫӑна юрӑҫ.